W dniach 29 – 30 września 2025 r. w salach Muzeum Pałac Saski w Kutnie odbyła się konferencja naukowa pt. ”Pałacowe rozmowy o wieku XVIII. Rzeczpospolita prowincji” z okazji jubileuszu 80. urodzin profesora Jerzego Dygdały (UMK), w której wzięli naukowcy z całej Polski zajmujący się badaniem dziejów XVIII wieku.
Konferencja została zorganizowana przez Polskie Towarzystwo Badań nad Wiekiem Osiemnastym oraz Muzeum Pałac Saski w Kutnie. Partnerami byli: Wydział Humanistyczny i Wydział Nauk Historycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Wydział Historii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Konferencja rozpoczęła się od wprowadzającego wykładu prof. Jakuba Sito – „Pałac postojowy Augusta III w Kutnie. Między utylitaryzmem a reprezentacją władzy”. Następnie rozpoczął się pierwsza sesja jubileuszowa – panel kulturowy: „Kultura prowincji w XVIII wieku: „kultura prowincjonalna” a „prowincja oświecona”. moderowana przez prof. Stanisława Roszak (UMK). Wprowadzeniem do dyskusji były wystąpienia prelegentów: prof. Dorota Żołądź-Strzelczyk: „Szkoła w środowisku lokalnym”, prof. Kazimierz Puchowski: „Kultura na prowincji. Uwagi o działalności edukacyjnej zakonów”, prof. Bożena Popiołek: „Kobiecy dwór magnacki jako przestrzeń zmian kulturowych w XVIII-wiecznej Rzeczypospolitej”, prof. Filip Wolański: „Kreowanie praktyk społecznych w świetle przepowiadania jezuickiego w Rzeczypospolitej XVIII w.”, prof. Jarosław Dumanowski: „Wszystko smakiem poznasz. Jedzenie i historia kulturowa”.
Druga sesja była poświęcona jubilatowi prof. Jerzemu Dygdale, a rozpoczął tą część wykład jubileuszowy prof. Anny Grześkowiak-Krwawicz: „Prowincje Rzeczypospolitej, czy Rzeczpospolita prowincji. Obraz prowincji w polskiej myśli politycznej XVIII wieku”. Natomiast laudację jubileuszową wygłosił prof. Bogusław Dybaś. Następnie głos zabrał jubilat.
Drugiego dnia konferencji odbyły się dwie sesje. Wprowadzeniem do dyskusji panelu historycznego „Między prowincją a centrum. Prof. Robert Kołodziej Funkcjonowanie instytucji władzy w Rzeczypospolitej XVIII wieku”, moderowanego przez prof. Roberta Kołodzieja, były wystąpienia: dr. Grzegorza Glabisza: „Szlachecka prowincja od samorządu sejmikowego do okręgów wyborczych i stałej administracji terenowej w XVIII wieku”, prof. Tomasza Ciesielskiego: „Przemiany funkcji i postrzegania wojska na prowincji w Rzeczypospolitej XVIII wieku”, prof. Adama Perłakowskiego:” Grupy „trzymające władzę”, czyli zmienne losy faworytów na królewskim dworze w czasach saskich”, prof. Witolda Filipczaka: „Król a lokalni liderzy szlachty – budowa stronnictwa regalistycznego przez Stanisława Augusta”, prof. Dariusza Rolnika: „Ludzie władzy” z kręgów senatorsko-dygnitarskich Wielkiego Księstwa Litewskiego (1764-1795). O trudnościach – nie tylko błotach – na drodze z litewskiej prowincji do Warszawy”.
Ostatni panel moderowany przez prof. Danutę Kowalewską był poświęcony literaturze „Między prowincją a „wielkim światem”. Oblicza prowincji w literaturze XVIII wieku”.
Wprowadzeniem do dyskusji były wystąpienia: dr hab. Małgorzaty Liseckiej: „Stolice i prowincje Europy: wizja centralnej i peryferyjnej kultury muzycznej w „Encyclopédie Méthodique”, dr hab. Aleksandry Norkowskiej: „Doświadczenie miasta prowincjonalnego w literaturze XVIII wieku”, dr hab. Magdaleny Kingi Górskiej: „Heilsberski dwór Ignacego Krasickiego”, dr hab. Iwony Maciejewskiej: „Między prowincją a „wielkim światem” – epistolarny obraz dwóch rzeczywistości w listach Konstancji z Gnińskich Czapskiej”, dr Sabiny Kowalczyk-Wesołowskiej: „Jak „tworzy się” wiedźmę? Przykład Barbary Zdunk”.
Serdecznie dziękujemy wszystkim uczestnikom za udział w konferencji, za jej zorganizowanie zarządowi Polskiego Towarzystwa Badań nad Wiekiem Osiemnastym, szczególnie prof. Danucie Kowalewskiej, prof. Stanisławowi Rosiakowi, dr. Grzegorzowi Glabiszowi oraz partnerom wydarzenia : Wydziałowi Humanistycznemu i Wydziałowi Nauk Historycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Wydziałowi Historii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Wkrótce zamieścimy pełniejsza fotorelację oraz zapis video z przebiegu konferencji.
